Religia

   

Jezu Ufam Tobie

Ponieważ religia katolicka od początku państwa polskiego zajmowała szczególną rolę, to w niej narodziła się Polska. Na niej się skupimy i ją bliżej poznamy. Ponadto jak wskazują najnowsze badania jest to obecnie [zob. "Wyznania religijne - stowarzyszenia narodowościowe i etniczne w Polsce 2009 - 2011 (GUS Warszawa 2013)"] najpopularniejsza, ale nie jedyna religia wyznawana w Polsce. Trzeba jednocześnie zaznaczyć, że w Polsce każdy miał swobodne prawo do wyznawania dowolnie wybranej przez siebie religii. 

HISTORIA

     Początek religii katolickiej dał Jezus Chrystus i głoszone przez Niego Słowo zapisane następnie w czterech ewangeliach, przez Jego uczniów (Mateusza, Marka, Łukasza, i Jana). Wystąpienie Jezusa i głoszone przez Niego Słowo było zapowiedziane już wcześniej w Prawie. Był to zbiór moralnych przepisów jakie objawił Bóg Żydom, dziś stanowi on źródło dla odrębnej religii, którą znamy pod nazwą Judaizm.
W religii katolickiej cały zbiór prawa oraz
przepowiadanie nadejścia Mesjasza w nim zapisane nazywamy Starym Testamentem, nauczanie Chrystusa i Jego uczniów nazywamy Nowym Testamentem. Obydwa połączone w całość stanowią jedną księgę
- Pismo Święte nazywane także Biblią. Stary i Nowy Testament z kolei dzieli się jeszcze na poszczególne księgi. Stary Testament składa się z następujących ksiąg: 
     1) Rodzaju - Rdz
     2) Wyjścia - Wj
     3) Kapłańskiej - Kpł
     4) Liczb - Lb
     5) Powtórzonego Prawa - Pwt
     6) Jozuego - Joz
     7) Sędziów - Sdz
     8) Rut - Rt
     9) Pierwszej Księgi Samuela - 1 Sm
     10) Drugiej Księgi Samuela - 2 Sm
     11) Pierwszej Księgi Królewskiej - 1 Krl
     12) Drugiej Księgi Królewskiej - 2 Krl
     13) Pierwszej Księgi Kronik - 1 Krn
     14) Drugiej Księgi Kronik - 2 Krn
     15) Ezdrasza - Ezd
     16) Nehemiasza - Ne
     17) Tobiasza - Tb
     18) Judyty - Jdt
     19) Estery - Est
     20) Pierwszej Księgi Machabejskiej - 1 Mch
     21) Drugiej Księgi Machabejskiej - 2 Mch
     22) Hioba - Hi
     23) Psalmów - Ps
     24) Przysłów - Prz
     25) Koheleta - Koh
     26) Pieśni Nad Pieśniami - Pnp
     27) Mądrości - Mdr
     28) Syracha - Syr
     29) Izajasza - Iz
     30) Jeremiasza - Jr
     31) Lamentacje - Lm
     32) Barucha - Ba
     33) Ezechiela - Ez
     34) Daniela - Dn
     35) Ozeasza - Oz
     36) Joela - Jl
     37) Amosa - Am
     38) Abdiasza - Ab
     39) Jonasza - Jon
     40) Micheasza - Mi
     41) Nahuma - Na
     42) Habakuka - Ha
     43) Sofoniasza - So
     44) Aggeusza - Ag
     45) Zachariasza - Za
     46) Malachiasza - Ml
Nowy Testament zaś składa się z ksiąg:
     1) Ewangelii św. Mateusza - Mt
     2) Ewangelii św. Marka - Mk
     3) Ewangelii św. Łukasza - Łk
     4) Ewangelii św. Jana - J
     5) Dziejów apostolskich - Dz
     6) Listu do Rzymian - Rz
     7) Pierwszego listu do Koryntian - 1 Kor
     8) Drugiego listu do Koryntian - 2 Kor
     9) Listu do Galatów - Ga
     10) Listu do Efezjan - Ef
     11) Listu do Filipian - Flp
     12) Listu do Kolosan - Kol
     13) Pierwszego listu do Tesaloniczan - 1 Tes
     14) Drugiego listu do Tesalooniczan - 2 Tes
     15) Pierwszego listu do Tymoteusza - 1 Tm
     16) Drugiego listu do Tymoteusza - 2 Tm
     17) Listu do Tytusa - Tt
     18) Listu do Filemona - Flm
     19) Listu do Hebrajczyków - Hbr
     20) Listu św. Jakuba Apostoła - Jk
     21) Pierwszego listu św. Piotra Apostoła - 1 P
     22) Drugiego listu św. Piotra Apostoła - 2 P 
     23) Pierwszego listu św. Jana Apostoła - 1 J
     24) Drugiego listu św. Jana Apostoła - 2 J
     25) Trzeciego listu św. Jana Apostoła - 3 J
     26) Listu św. Judy - Jud
     27) Apokalipsy św. Jana - Ap
     Wraz z religią prawosławną i protestancką, religia katolicka stanowi Chrześcijaństwo - wielką rodzinę wyznawców Chrystusa (zob. http://www.niedziela.pl/artykul/3555/Chrzescijanstwo-wciaz-najwieksza-religia). 
     W początkowym okresie tj. od śmierci Jezusa ok. 33 roku do 313 r. nowa religia i jej wyznawcy cierpieli straszne prześladowania. Jakie były  przyczyny prześladowań ? Można tutaj wymienić ich kilka, np: 
     1) religia w czasach rzymskich nie była rzeczą prywatną
     2) Rzym przestrzegał publicznego kultu bóstw
     3) obowiązkowy był kult cesarza
     4) rozsiewano kłamstwa o chrześcijanach
     5) zarzucano im oddawanie kultu zwierzętom 
     6) chrześcijan obwiniano o kataklizmy 
     7) utracili możliwość zarobkowania
     8) wielość bóstw tworzyła popyt na posążki
     Najsłynniejsze i zarazem jedne najbardziej okrutnych nastąpiły za panowania Nerona, uwiecznione  przez Henryka Sienkiewicza w "Quo Vadis?". Nie był on jednak jedynym, który prześladował nową religię i jej wyznawców. Oprócz niego byli to: Domicjan (81-96 r), Trajan (98-117 r), Marek Aureliusz (161-180 r), Septymiusz Sewer (193-211 r), Maksym Trak (235-238 r), Decjusz (249-251 r), Walerian (253-260 r), Doklecjan (284-293 r). 
     W 313 r. nowy władca imperium rzymskiego Konstantyn I Wielki ogłasza edykt mediolański, w którym uznaje nową religię i pozwala ją swobodnie wyznawać. W 325 roku odbywa się pierwszy sobór w Nicei. Zgromadziło się na nim około 300 biskupów ze wschodu i zachodu, przedstawiciele papieża i teologowie. Dyskutowano na nim o wyznaniu wiary. Opracowano nowe, używane podczas chrztu św. kończące się słowami "i w Ducha św". Miało ono budowę trynitarną. Zatwierdzono, że Syn jest współistotny Ojcu. Spory toczone o sformułowanie "współistotny" sprawiły, że opracowano nowe wyznanie wiary mówiące o jednym Bogu w trzech osobach. Po rozwiązaniu tego problemu pojawił się kolejny przeciwstawiający osobę Ducha św. jego bóstwu. Rozwiązaniem tej kwestii zajął się Bazyli Wielki. 
     W 381 roku cesarz Teodozjusz, gorliwy katolik zwołuje synod do Konstantynopola. Uznał on bowiem, że sytuacja w Kościele wymaga uporządkowania. Ułożone kolejne wyznanie wiary poprawiając jedynie poprzednie, ale zakończyło ono definitywnie wszelkie spory dotyczące dogmatu Trójcy św.
     Oprócz rozwiązania kwestii dogmatu o Trójcy św. na synodzie w Konstantynopolu zatwierdzono również organizację metropolitarną Kościoła. Stanowiła ona, że dwa razy do roku będzie w metropolii zwoływany synod. Synod ten z czasem Tradycja uznała za Sobór.
     W 428 roku pojawił się nowy problem dotyczący wcielenia Chrystusa. Dyskutowano czy Jezus jest zwykłym człowiekiem, człowiekiem zaadaptowanym przez Boga czy Bogiem, który nie wcielił się. Ostatecznie zgodzono się co do tego, że Jezus był wcielonym Bogiem. Nie wiadomo jednak w jaki sposób się to dokonało, na zawsze pozostanie to tajemnicą Boga. Najpowszechniejsze były dwie szkoły mówiące o dwóch naturach Chrystusa. Antiocheńska podkreślała dwoistość Jezusa - bóstwo i człowieczeństwo. Z dwoistości dochodziła do jedności. Aleksandryjska z kolei wychodziła z jedności, aby dojść do dwoistości natur w Jezusie. Ponadto nauczała ona, że Maryja była matką Boga - Jezusa Chrystusa. Takiemu stwierdzeniu - Bożej rodzicielki sprzeciwili się Aleksandryjczycy. Wobec tak gorących dyskusji i rozbieżności zdań w 431 roku cesarz zwołał sobór do Efezu. Przedstawiciele szkoły antiocheńskiej z mnichem Nestoriuszem na czele nie przybyli. Zostali potępieni za odmówienie Maryi tytułu Bożej rodzicielki. Po soborze tym następuje wielki rozkwit kultu maryjnego.
     Cesarz Teodozjusz II zwołuje sobór w 449 roku do Efezu. Przewodniczy mu Dioskur, który opowiedział się za jedną naturą w Chrystusie. Flawian potępił go za to. Sam bowiem twierdził, że Jezus był Bogiem i człowiekiem. Papież dowiedziawszy się o toczonym sporze wysłał Flawianowi list zawierający wykładnię natury Chrystusa - mówił o posiadaniu przez Niego dwóch natur. Nie zgodzono się na odczytanie listu Leona Wielkiego. Po wkroczeniu wojska i pobiciu opornych biskupów Flawian zmarł. Papież potępił sobór. Wnioskował o zwołanie kolejnego. 
     W 451 r. cesarzowa Pulcheria zwołuje sobór w Nicei (z Chalcedonu). Zrehabilitowano na nim Flawiana, biorąc jako podstawę obrad list papieża skierowany do niego. Zwrócono uwagę na dwoistość natur Jezusa. 
     Między 680 a 681 rokiem trwa sobór Konstantynopolitański III. sprawdzono dokumenty poprzednich soborów i synodów. Opracowano orzeczenie dogmatyczne mówiące o dwóch działaniach w Chrystusie, Boskim i ludzkim oraz dwóch wolach - Boskiej i ludzkiej.
     Na soborze Nicejskim II, obradującym po 755 roku zajęto się sprawą kultu obrazów. Święty Bazyli uważał, że cześć oddaje się osobie, którą przedstawia a nie samemu obrazowi. Od V w. zaczyna się kult obrazów propagowany  przez mnichów. Na początku VII wieku cesarzem zostaje Leon III, który zapoczątkował reformę państwa mającą na celu ograniczyć wpływ mnichów czyli kultu obrazów. Cesarz kazał palić obrazy, a mozaiki niszczyć. Toczy się walka między ikonoklaudami - zwolennikami obrazów, a ich przeciwnikami - ikonoklastami. 
     W 740 roku cesarz umiera. Następcą zostaje Konstantyn V. Nawiązuje kontakt z Rzymem by umocnić swoją władzę. Rozpoczyna walkę z obrazami. W 754 roku zwołał zjazd w Chalcedonie, który jednak nie mógł ogłosić się soborem. Nie było na nim patriarchy. Kult obrazów został uznany za pogański. Prześladowanie zostało odroczone, bo ranga zjazdu była mniejsza. Wybuchło ono w 761 r. 
     Po Konstantynie V władzę obejmuje jego syn Leon IV. Ożenił się on z Ireną, która rządzi po śmierci męża w imieniu ich syna Konstantyna VI. Osobiście była bardzo dużą czcicielką obrazów. Nawiązuje kontakt z Rzymem. Próbuje zwołać sobór, który został otwarty w 786 roku w Konstantynopolu. Ojcowie zostali jednak rozpędzeni przez żołnierzy. Irena zdecydowała o zwołaniu soboru w 789 roku w Nicei. Uregulowano sprawy personalne. Zbijano argumenty synodów obrazobójczych sięgając do tradycji. Sformowano naukę o kulcie obrazów. Kult oddawany jest istocie, którą przedstawia. Pozwolił na rozwinięcie kultu relikwii, pielgrzymek.
     W sprawie kultu obrazów papież zwrócił się do Franków, znajdując w nich opiekunów zamiast greckich cesarzy. Od tego momentu papieże zaczynają zwracać się do Franków. Pierwszym był papież Stefan. Dzięki niemu dokonało się przeniesienie korony z Merowingów na Karolingów. 
     Rzym zagrożony najazdem Longobardów w 740 roku papież Zachariasz zawiera z nimi pokój na 20 lat. W tym czasie zwraca się o pomoc do Pepina Małego, ten przychyla się do prośby papieża i pokonuje Longobardów. W 755 r. Pepin ofiarowuje papieżowi 23 miasta z patriarchatem, w ten sposób dając podwaliny pod Państwo Kościelne. Przypieczętowuje to Karol Wielki. Od 800 roku następuje współpraca władzy świeckiej i kościelnej. Na przełomie IX i X wieku stało się to przyczyną moralnego upadku papiestwa. Od początku IX w. do połowy X w. zasiadało 23 papieży i wszyscy byli niegodni. Następuje upadek kultury antycznej i powstanie średniowiecznej. Dopiero reforma gregoriańska poprawiła sytuację. 
     W działalności misyjnej ówczesnego Kościoła wyróżnia się św. Bonifacy. Działał on Turyngii, Bawarii, założył klasztor w Fuldzie. Umiera śmiercią męczeńską w 754 roku. Jego ciało zostało wykupione i sprowadzone do Fuldy. W połowie VIII wieku Karol Wielki rozpoczyna podbijać Sasów, wkrótce podbój przekształca się w ich eksterminację. W 783 roku wódz Sasów przyjmuje chrzest. Po nawróceniu Saksonii chrześcijaństwo dociera do Danii. Misji podejmuje się św. Anzelm, który założył arcybiskupstwo w Hamburgu. Stało się ono centrum misji północnej. Nawracanie Szwedów nie było już jednak tak łatwe jak Duńczyków ze względu na rozległe obszary. W 1002 roku jednak król Szwecji Olaf przyjmuje chrzest. W 912 roku chrzest przyjmują wikingowie, a w czasach swego urzędowania między 995 - 1000 rokiem chrzest przyjmuje król Norwegii Olaf I.
     Z Bawarii misjonarze docierają do Chorwatów i Serbów. Misje prowadzono do końca VII w. Chrystianizacja Serbów dokonała się z Bizancjum. 
     Bługarzy zabiegali o nawrócenie z Bizancjum i Rzymu. Rozkazem księcia Mościsława w 864 roku z patriarchatu bizantyjskiego przybywa Cyryl i Metody, znający już język słowiański. Cyryl ułożył alfabet (głagolicę). Przełożył Biblię grecką. Działali z mandatu papieży. Metody uzyskał tytuł metropolity Palonii. Uzyskał zgodę na prowadzenie liturgii w języku słowiańskim. Ich działalność wywołała sprzeciw biskupów bawarskich, to oni bowiem chcieli działać na tych terenach. w 885 roku umiera Metody. Z jego rąk chrzest przyjmuje książę Wiślan.
     W 864 roku bułgarski car Borys przyjmuje chrzest z Bizancjum. Zwraca się z prośbą o organizację Kościoła.
     Księżna Rusi Kijowskiej Olga przyjmuje chrzest oraz imię Heleny w 954 roku. Jej wnuk Włodzimierz ugruntował chrześcijaństwo w swoim kraju w 987 r. przyjmując sakrament chrztu.
     Chrystianizacja Węgier jest związana z chrztem Polski. Syn Adelajdy, siostry Mieszka I Waik przyjmuje na chrzcie imię Stefan. Panował on w latach 997 - 1038. Papież Sylwester II wyraża zgodę na koronację Stefana w 1001 roku. 
     Polska przyjmuje chrzest w 966 roku po małżeństwie Mieszka I i Dobrawy. W dwa lata po przyjęciu chrztu, Polska może się cieszyć własnym biskupstwem. Miała na to wpływ osoba św. Wojciecha i zmysł Bolesława Chrobrego. W 966 roku biskupem w Poznaniu zostaje Jordan. Biskupstwo to spełniało rolę centrum misji w Polsce. Kościół był niezależny od od misji niemieckiej.
     Święty Wojciech urodził się ok. 956 r. Był spokrewniony z dynastią Przemyślidów. Studiował w Magdeburgu. Po studiach wraca do Pragi, w 982 r. przyjmuje święcenia. W tym też roku jest świadkiem śmierci biskupa Dytmara. Po jego śmierci zostaje wybrany na następcę. Po pewnym czasie jednak rezygnuje, gdyż nie radził sobie z klerem. Uzyskuje zgodę na pracę wśród pogan. Pod koniec 996 roku św. Wojciech przybywa do Polski. Wkrótce po przybyciu wyrusza na misję do Prus. Chrobry przydziela mu ciężkozbrojnych na czas misji. Do Torunia dostaje się drogą wodną, Wisłą do Gdańska. Tam wsiada do łodzi, którą mógł pływać przy brzegu Bałtyku. W Gdańsku przebywał wraz z towarzyszami przez okres jednego miesiąca. Ochrzcili tam 1000 osób. Każdej z nich wręczali dębowy krzyżyk. Z Gdańska wyruszyli w okolice ujścia Pregoły, wtedy też odsyła ciężkozbrojnych. Tereny te były najeżdżane przez Wikingów i widok wojska nie był mile widziany. Jego misja kończy się niepowodzeniem, pogański kapłan uderzył go wiosłem. Postanawia udać się na dwór książęcy i prosić Chrobrego o misję. 23 kwietnia 997 roku święty Wojciech jednak umiera śmiercią męczeńską w Elblągu. Chrobry wykupił jego ciało i sprowadził do Gniezna. W 999 roku zostaje kanonizowany. Od Zjazdu Gnieźnieńskiego Kościół usamodzielnił się. Biskupstwa należące do metropolii gnieźnieńskiej to : Kraków, Wrocław, Kołobrzeg. Na zjeździe gnieźnieńskim był Otton III oraz legaci papieża Sylwestra II. Omawiano sprawy polityczne. Po śmierci Mieszka II ma miejsce najazd czeski księcia Brzetysława w 1039 roku, Katedra Gnieźnieńska popada w ruinę. W latach czterdziestych XI w. Kazimierz Wielki odbudowuje kościoły. Powstaje biskupstwo w Kołobrzegu i Kruszwicy.

     

     Reforma Gregoriańskia

W IX i X wieku następuje upadek obyczajów, nauki i kultury. W 910 roku powstaje opactwo w Cluny, podporządkowane władzy papieskiej. Dzięki mądremu zarządzaniu staje się ono centrum życia religijnego i naukowego. Inne opactwa benedyktyńskie wchodzą w skład opactwa z Cluny. Dzięki zakonnikom z wizją udaje się przeprowadzić reformę w Kościele. Cesarz walczy z papieżem o inwestyturę - otrzymywaniem urzędu kościelnego za wstawieniem osoby świeckiej. Wyrosła ona z chciwości. Dostrzeżono jednak potrzebę reformy. Reforma gregoriańśka wprowadza wiele nowości: odprywatniono Kościół, centralizacja życia, odrodzono prawo, szkolnictwo, sztukę romańską, zaangażowano świeckich. Nazwa tej reformy pochodzi od imienia papieża Grzegorza VII. Swe początki ma ona jednak od pontyfikatu Klemensa II tj. 1046 roku do pontyfikatu Wiktora II tj. 1057 roku. Pontyfikat Grzegorza VII trwał od 1073 do 1085 roku. W tym czasie podjęto trud zlikwidowania symonii. Była  to sprzedaż sakramentów, stanowisk, święceń, darów nadprzyrodzonych. W 1059 r. odbył się synod na Lateranie po przewodnictwem papieża Mikołaja II, na którym postanowiono iż wybór papieża będzie się odbywać spośród kardynałów bez udziału władzy świeckiej. Pontyfikaty od Wiktora II (1057 r.) do Innocentego III (1198 r.), to apogeum reformy gregoriańskiej. Oprócz zwalczania symonii, miała ona jeszcze jeden cel. Sprzeciwiała się klerogamii księży. Był to zwyczaj zawierania związków małżeńskich bądź konkubinatów przez księży pomimo obowiązującego celibatu. Kapłaństwo nie było przeszkodą do zawarcia małżeństwa, nie wymagano nawet obecności księdza do zawarcia ważnego małżeństwa. Takie postępowanie niosło ze sobą poważne konsekwencje. Dziedziczono parafie, opactwa, rabowano majątek kościelny. Żonaci księża byli zależni od świeckich, nie poddawali się pod reformę gregoriańską. Sprawa ta toczyła się łącznie z symonią i inwestyturą, która apogeum osiągnęła w połowie pontyfikatu Grzegorza VII.
     Reforma gregoriańska, a konkretnie Leon IX zapoczątkował nowy model porządku hierarchistycznego. Zapoczątkowano centralizację władzy papieża, cesarz nie zwoływał już soborów. Od XI wieku metropolici są zobowiązani do osobistego przybywania po paliusz ("szal"). Od XII zaś składają przysięgę na wierność papieżowi. Biskupi diecezjalni podlegają stolicy apostolskiej. Następuje nowy stosunek Kościoła do zagadnień państwowych. Przedstawiciele reformy gregoriańskiej głosili, że Kościół powinien stać ponad państwem. Część reformatorów reprezentowała teorię o równości państwa i Kościoła. Obie przenikały się wzajemnie. Lud zaczyna brać udział w reformie, na czele z rycerstwem bierze udział w wyzwalaniu Hiszpanii i wyprawach krzyżowych. Papieże stają się wodzami, staje się głową.
     Hildebrand wstępuje do klasztoru na Awentynie. Zostaje zakonnikiem w Cluny. Leon IX powierza mu misję by został legatem we Francji, a następnie w Niemczech. Od papieża Stefana zostaje doradcą papieży. Wznawia dekrety przeciw symonii i klerogamii. Legaci wprowadzali postanowienia reformy w życie w państwie, do którego zostali wysłani. Papież Grzegorz VII powoływał legatów z państwa, gdzie ich kierował. W ciągu całego życia mieli przeprowadzić reformę. Oni najlepiej wiedzieli jak daleko mogą się posunąć z wprowadzaniem reformy. W Polsce reformę wprowadzano na przełomie XII/XIII wieku. Walka z klerogamią największe opory napotkała w Niemczech i Francji.
     Na synodzie w 1078 roku zawieszono księży, którzy kupowali tytuły. Walka z inwestyturą za papieża Grzegorza VII była łatwiejsza. Mikołaj II w 1059 roku uznał za nieważne Kościoły prywatne. 
     Przed 1074/1075 r. kościelno-polityczny program Grzegorza VII został ujęty w krótkich zdaniach Diktatus pape. Mówił on, że: 
- tylko papież może nosić oznaki władzy cesarskiej
- może wybrać cesarza
- nikt nie może się nazywać katolikiem, kto nie zgadza się ze Stolicą Apostolską
- papież może zwalniać z przysięgi na wierność jeśli władca był niegodny
     Zabronił inwestytury biskupów przez króla Niemiec. Zwrócił się przeciw najwyższej władzy świeckiej. Najwięcej nadużyć inwestytury dokonywało się bowiem w Niemczech. Inwestytura trwała tam kilkanaście lat i w największym stopniu dotyczyła opatów. Od Ottona I opaci posiadali największe majątki. 
     W 1080 roku odbył się synod jesienny, który rozciągnął program Grzegorza VII na niższe szczeble władzy kościelnej. Dla ludzi, którzy zabierali majątek Kościoła groziła klątwa kościelna. Doszło do konfliktu między papieżem, a Henrykiem IV. Cesarz zwołuje synod do Wormacji. Przybyli biskupi z Niemiec, którzy zdjęli papieża z tronu. Wołano o usunięcie papieża heretyka siłą. Po stronie papieża stanęły potęgi polityczne między innymi Księstwo Toskanii oraz starzy sojusznicy, Polska, Czechy i Węgry. W 1076 roku w dekrecie papież pozbawia Henryka IV godności cesarskiej. Uwolnił jednocześnie jego poddanych z przysięgi złożonej mu na wierność. 
     W zamku hrabiny Matyldy Henryk IV błagał przez trzy dni o wybaczenie. Papież skłoniony do wielkoduszności wybaczył królowi Niemiec. Cesarz jednak nie powstrzymał się od najazdów na papieża i w końcu udaje mu się wygnać Grzegorza VII z Państwa Kościelnego. Ojciec Święty schronił się na zamku w Rotyndie. Umiera tam w 1085 r. Papież rzuca ekskomunikę na cesarza w 1080 roku. Henryk IV w tym samym roku zwołuje synod antygregoriański  do Tyrolu. Wybrano na nim antypapieża Klemensa III. W 1084 roku po zdobyciu Rzymu Klemens III koronuje Henryka na cesarza. 
     Po sześciu miesiącach  od tego wydarzenia papieżem wybrano Urbana II, Francuza przeora klasztoru w Cluny. Podjął on program poprzednika. Zabronił składania przysięgi zakonnikom osobom świeckim. Warto też wspomnieć, że stanowisko Klemensa III było zbieżne z papieżami rzymskimi. Pontyfikat papieża Urbana II, to walka z cesarzem. Około 990-992 roku pokonano Matyldę. Papież szuka pomocy u Normanów, udaje się na południe. Pod Canossą wojska Henryka IV zostają pokonane. Zdradził go jego własny syn Konrad. Po klęsce ojca koronuje się na króla Włoch. Urban wraca do Rzymu. W 1095 roku zwołuje synod w Cleme, rozpoczyna on cykl wypraw krzyżowych, a także roztacza opiekę nad klasztorami. Za Urbana II wprowadzono również egzemcję czyli uzależnienie od papieży.
     Po śmierci Henryka IV władzę objął Konrad (Henryk V), po śmierci Urbana II jego następcą na tronie Piotrowym został Pascalis II. Bał się on prowadzić politykę swoich poprzedników. Reformę gregoriańską przyjmowano bowiem powoli. Inwestytura nie była realizowana. Zmiany na tronie Piotrowym i cesarskim dały pozytywny impuls, cesarz został sprzymierzeńcem papieża. W 1111 r. w Sutrii zawarto układ - cesarz zrzekł się inwestytury wyboru biskupów, a Kościół zrezygnuje z dóbr materialnych, ziemskich. Po odmowie Pascalisa II w sprawie koronacji Henryka V, ten uwięził go wraz z kardynałami. 23 IX 1122 roku zawarto konkordat Wormacki. Cesarz zobowiązał się do zaniechania inwestytury przez pierścień i pastorał, zgodził się również na wolną elekcję prałatów. Oddał też dobra Kościołowi. Papież wybierał biskupów razem z cesarzem, a biskupom mogło być nadawane lenno. Biskupi składali przysięgę lenną, wraz z opatami stali się wasalami cesarza. Cesarstwo uznawało także hierarchię kościelną. 
     Sobór Laterański I obradował w 1123 roku w bazylice na Lateranie. Jest to 9 sobór powszechny, wprowadza on wyprawy krzyżowe, konkordat Wormacki, kanony reformistyczne pokoju Bożego (Chrześcijanie nie mogli ze sobą walczyć w czwartek, piątek, sobotę i niedzielę. Bez zgody biskupa nie wolno było dawać urzędów kościelnych. Miał on władzę w zakonie, diecezji. Święcił oleje i ołtarze.

     Inkwizycja

     Na to hasło wszyscy reagują z ożywieniem i zainteresowaniem, gdyż rozpropagowanie go w filmach i kulturze masowej sprawiło, że narosło wokół niego wiele nieprawidłowości. Czym zatem jest inkwizycja? Jest przenikaniem interesów państwowych i kościelnych. Swoje źródła ma w rządach Augusta Oktawiana, a konkretnie w edyktach cesarskich. Do końca starożytności bowiem Kościół nie prześladował innowierców. Nie utożsamiał się z prawodawstwem cesarza. Najwyższą karą ze strony Kościoła było pozbawienie przynależności do niego. 
     Św. Tomasz z Akwinu uważał, że heretycy popełnili grzech, mówi o możliwości karania heretyków śmiercią. Kościół nie miał strategii wobec heretyków. Kary śmierci domagał się lud, władcy ziemi. W obronie niesłusznie oskarżonych Kościół interweniował. Na synodzie w Tur w 1164 roku papież Aleksander III wezwał również świeckich do interwencji. 
     Na soborze Laterańskim III w 1169 r. dopuszczono możliwość karania przez władzę świecką. Heretycy bowiem dopuszczali się mordów księży czy kradzieży. We Francji dochodziło do pogromów katolików. Karano ich konfiskatą majątku, wykluczeniem z Kościoła. W Weronie papież porozumiał się z cesarzem. Papież zlecał wyszukiwanie osób podejrzewanych o herezję, jeśli była taka osoba biskup przeprowadzał śledztwo. Następnie sąd świecki egzekwował karę. Sąd inkwizycji jest sądem sprawiedliwym. Herezji nie ścigano jednak regularnie. 
     W 1209 roku podjęto kroki przeciw heretykom we Francji. W tym celu powołano zakon Dominikanów, którzy dobrym słowem mieli nawracać heretyków.
     Interdykt - kara dla miejsca. Nie sprawowano w nim sakramentów.
     Innocenty III realizował reformę gregoriańską, wprowadził teokrację czyli wyższość władzy kościelnej nad świecką.
     W 1209 roku podjęto kroki przeciw heretykom we Francji. Powołano zakon Dominikanów, którzy dobrym słowem mieli ich nawracać. Obrońców heretyków postrzega się jako zdrajców. Można było wówczas stosować karę śmierci. Była ona stosowana w przypadku heretyków recydywistów, przybierała ona formę spalenia na stosie. 
     W 1228 roku odbył się synod w Tuluzie, podjęto na nim uchwały w procesie inkwizycji: władza biskupa jest najwyższa, powołano urzędników śledczych. Dla dobrowolnie zgłaszających się karą była pokuta, jałmużna, pielgrzymka. Kara więzienia była stosowana dla strachu przed śmiercią. Biskupi zaostrzyli dyscyplinę dla wiernych - wprowadzono 3 spowiedzi w roku, oraz zabroniono czytania Biblii przez wiernych. 
     Sobór Laterański III (1179) - wydano na nim dekret zobowiązujący wiernych do spowiedzi co najmniej raz w okolicy Wielkanocy. Nawróceni z herezji musieli nosić krzyż na plecach i piersiach.
     W 1231 roku Grzegorz XI powołał inkwizycję papieską. Nadał on pełnomocnictwo nad nią Dominikanom oraz Franciszkanom. Byli oni wykształceni, znani, szanowani i podlegali papieżowi. Papież sam osobiście mianował inkwizytorów. Paweł III powołuje kongregację św. inkwizycji. Jej aktywność maleje po uporaniu się z herezją. 
     Inkwizycja w Hiszpanii i Portugalii wyglądała inaczej, gdyż była państwowa. Władcy wykorzystywali ją w celach politycznych. Prześladowano pozornie nawróconych Żydów, ponieważ spiskowali przeciw państwu.
     Na soborze Laterańskim IV był delegat z Polski, bp krakowski. Na tronie cesarskim zasiadł Henryk, król Sycylii pod warunkiem, że nie będzie łączył wyspy z cesarstwem. Po złamaniu przysięgi, cesarza ekskomunikowano, Henryk II nie poddał się. 
     W 1266 roku Stolica Apostolska, Sycylia i Neapol nadała Karolowi Andegaweńskiemu lenno. Władca chciał mieć możliwość wyboru papieży. 

WYPRAWY KRZYŻOWE

     W 1271 r. papieżem zostaje Grzegorz X. Zwołuje on sobór w 1274 roku w Lyonie. Zajął się on problemem pomocy dla Ziemi Świętej, a także unią z Kościołem bizantyjskim. Unię tę zarzucono, bo była nietrwała, ukształtowało się również konklawe. Kardynałowie spotykali się odtąd w jednym miejscu, czekali dwa tygodnie na spóźnialskich. Są odizolowani od świata. W miarę przedłużania się wyboru nowego papieża zmniejszano im wodę, jedzenie.
     Od 1294 do 1303 roku swój urząd sprawuje Bonifacy VIII, ostatni papież złotego okresu średniowiecza. W 1301 roku wydaje bullę Unam sanctam poświęconą Kościołowi. Mówi, że warunkiem koniecznym do zbawienia jest, aby podlegać papieżowi. W 1298 r. doszło do konfliktu z Filipem IV, gdyż papież uważał, że władza świecka nie powinna pobierać dóbr kościelnych na cele wojenne. Filip w odpowiedzi wydał edykty, które zobowiązywały obcokrajowców do opuszczenia Francji. Zamknął drogę kwestorom rzymskim, którzy pobierali daniny. Bonifacy w takich okolicznościach zgodził się na pobieranie dóbr na cele wojenne. Kanonizowano Ludwika IX prywatnie dziadka Filipa. W 1303 uwięziono Bonifacego VIII, wkrótce jednak odzyskuje wolność i niedługo potem umiera.
     W 1295 roku Urban I powołał pierwszą krucjatę. Motywem jego działania była chęć dostępu do Ziemi Świętej. Krótko po ogłoszeniu wyprawy w drogę wyruszyło około 300.000 ludzi, byli nieprzygotowani i nie dotarli do Ziemi Świętej. Po drodze ich wymordowano bądź sprzedano. Właściwa wyprawa dotarła do celu w 1297 roku i tylko ona zakończyła się sukcesem. Utworzono państwo krzyżowców ze stolicą w Jerozolimie. Wszystkie inne wyprawy przedłużały tylko krucjaty, ale nie przyniosły spodziewanych rezultatów. W 1204 r. doszło do awantury, krzyżowcy nie przybyli do Ziemi Świętej i utworzyli własne państwo w Bizancjum, trwało ono do 1264 roku. W 1212 r. wyruszyła z Francji krucjata dzieci. Okres wypraw krzyżowych doprowadził do zmian społeczno - kulturowych, za które obciążono papiestwo. Oto najważniejsze skutki wypraw:
-prowadzenie handlu 
-wymiana kulturowa
-bogacenie miast włoskich
-zdobycze naukowe w dziedzinie chemii medycyny, astronomii
-ubogacenie sztuki
-utrata autorytetu papieża
-zetknięcie z inną kulturą
-wzrost herezji, wizjonerstwa
-przeniesienie błędnych poglądów religijnych
-sprowadzenie chorób zakaźnych.